روش های تشویق کلامی کودک

همه پدر و مادرها دوست دارند که بچه‌های خوبی تربیت کنند ولی اکثر آن‌ها کاملا نا خواسته به بچه‌های خود خیانت می‌کنند. اگر شما جزو آن دسته از پدر و مادرهایی هستید که وقتی می‌خواهید بچه خودتان را تشویق کنید، به او می‌گویید: “آفرین پسر باهوشم” ، “چه پسر قوی‌ای دارم”، اگر شما چنین تشویق‌هایی انجام می‌دهید، این‌ها مصادیق خیانت به سرنوشت بچه است.

برای اینکه ببینید روش صحیح تشویق کردن باید چگونه باشد، مطالعه این مقاله را از دست ندهید چرا که به صورت کامل توضیح داده‌ایم، بهترین و درست ترین شیوه تشویق کودک چگونه باید باشد.

در بحث تربیت تقریبا همه موافق این موضوع هستند که تشویق خیلی لازم است و باعث می‌شود که اعتماد به نفس و انگیزه کودک بالا برود. بعضی‌ها هم این ملاحظه را دارند که این تشویق نباید مستمر باشد زیرا اگر مستمر باشد کودک به آن عادت می‌کند و وابسته به تشویق خواهد شد. حال، سوالی که ممکن است برای پدر یا مادر مطرح شود این است که پس من چگونه فرزند خود را تشویق کنم؟

چه نوع تشویقی صحیح است؟

اجازه بدهید این قسمت را با یک سوال از شما آغاز کنیم. اگر شما به عنوان پدر یا مادر، به فرزند خود وقتی که نمره خوبی مثلا در درس ریاضی گرفته است بگویید: “آفرین دختر خوب من، چقدر ریاضی تو خوبه” یا مثلا به پسر خود بگویید: “من چه پسر قوی‌ای دارم”، این تشویق‌ها خوب است یا خیر؟

وقتی این سوال را از پدر و مادرها می‌پرسیم، اکثرا جواب می‌دهند که خب معلوم است که وقتی به پسر خود می‌گوییم تو چقدر باهوش هستی خوب است. ولی در واقع مسئله به همین سادگی که فکر می‌کنید نیست و در واقع خیلی پیچیده تر از این حرف‌ها است.

انواع تشویق کلامی

ما دو نوع تشویق کلامی داریم، یکی آن دسته از تشویق‌هایی است که فعالیت‌ها، فرآیندها و اقداماتی که کودک انجام می‌دهد را توجه می‌کنیم.

یک نوع تشویق هم داریم که ما به صفات ذاتی کودک توجه می‌کنیم. مثلا میگوییم: باهوش است، زرنگ است. در این حالت ما یک سری صفات ذاتی را ذکر می‌کنیم نه اینکه آن فعالیتش را مورد توجه قرار دهیم.

نتیجه جالب یک پژوهش

خانم دکتر کلودیا مولر و خانم دکتر کارول دوئک که از اساتید دانشگاه استنفورد هستند، یک پژوهشی انجام دادند. گفتند ما دو نوع تشویق انجام می‌دهیم. به یک گروه از بچه‌ها تشویق‌هایی از جنس فعالیت می‌گوییم یعنی فعالیت آن‌ها را مورد توجه قرار می‌دهیم و به یک گروه از کودکان می‌گوییم: آفرین تو چقدر باهوشی. آن‌ها می‌خواستند تفاوت این دو نوع تشویق را مشاهده کنند.

آن‌ها یک سری پازل به بچه‌ها دادند و آن‌ها شروع کردند به حل کردن آن پازل‌ها. وقتی که آن‌ها پازل را حل می‌کردند به بچه‌ها می‌گفتند که آفرین تو چقدر باهوشی که توانستی این پازل را حل کنی و آن گروه دیگر می‌گفتند آفرین! معلومه که خیلی زحمت کشیده‌ای که توانستی این پازل را حل کنی، تو چقدر تلاش کردی، چقدر سخت کوشی داشتی، چقدر پشتکار داشتی که توانستی این پازل را حل کنی و از این جنس تشویق‌ها.

بعد از این که بچه‌ها چند پازل را حل کردند به آن‌ها گفتند که دوست دارید معمای بعدی آسان‌تر باشد یا سخت‌تر؟ اکثر بچه‌هایی که به آن‌ها گفته بودند آفرین تو چقدر باهوشی گفتند پازل آسان‌تر باشد و اکثر بچه‌هایی که سخت کوشی و فکر کردن و تلاش آن‌ها مورد توجه قرار گرفته بود، معمای سخت‌تر را انتخاب کردند.

در مرحله تصمیم گرفتند که به هر دو گروه معمای سخت بدهند تا هر دو گروه شکست را تجربه کنند و ببینیم که در مقابله با شکست چه کار می‌کنند؟ بعد از این که هر دو گروه نتوانستند پازل را حل کنند، آمدند و یک پازل ساده که قبلا هر دو گروه توانسته بودند آن را حل کنند، به آن‌ها دادند.

اما نکته جالب این آزمایش اینجاست که اکثر بچه‌هایی که به آن‌ها گفته بودند آفرین شما چقدر باهوشی، نتوانستند آن پازلی که قبلا با همان میزان دشواری حل کرده بودند را نتوانستند مجدد حل کنند.

در تشویق کلامی، به کودکان خود برچسب نزنید

در جمع بندی این آزمایش، اساتید این نکته را اشاره می‌کنند که اگر ما به کودک برچسب‌های ذاتی بزنیم و صفات ذاتی آن را تشویق کنیم باعث میشه که این کودکان دیگر چالش پذیر نباشند( کما اینکه در این آزمایش گفتند که ما پازل ساده‌تر را می‌خواهیم). همچنین سطح عملکرد و کیفیت عملکرد آن‌ها در بلند مدت پایین می‌آید و انگیزه یادگیری آن‌ها از بین می‌رود و اعتماد به نفس آن‌ها هم در بلند مدت از بین خواهد رفت.

حالا به نظر شما چرا این اتفاق‌ها و پیامدهای منفی رخ می‌دهد؟ برای اینکه وقتی ما به بچه می‌گوییم تو باهوشی این حس به کودک دست می‌دهد که خب من باهوش هستم و وقتی یک کاری را نمی‌تواند انجام دهد و در آن شکست می‌خورد به خودش می‌گوید که پس من باهوش نیستم که نتوانستم آن کار را انجام دهم یا خودش را با دیگران مقایسه می‌کند و می‌بیند که همان کاری را که او نتوانسته انجام دهد، دوستش یا همکلاسی‌اش توانسته که انجام دهد، اینجا به خودش می‌گوید که پس دوستم باهوش است و من باهوش نیستم.

بنابراین وقتی ما به این سبک بچه‌ها را تشویق و تقویت می‌کنیم در ذهن بچه این پیام منتقل می‌شود که پس اگر من نتوانستم باهوش نیستم و دیگر تلاش هم نمی‌کند.

پس کاری که ما باید انجام دهیم این است که به هیچ وجه صفات ذاتی را مورد تشویق قرار نمی‌دهیم بلکه همیشه فرآیندها، اقدامات و فعالیت‌هایی که کودک انجام می‌دهد را مورد توجه قرار می‌دهیم و از آن تمجید و تعریف می‌کنیم.