روزها، هفته‌ها و ماه‌های پس از زایمان، زمان بهبودی و نیز سازگاری جسمی، هیجانی و اجتماعی است. پس از زایمان، اندام‌های تناسلی به وضعیت قبل از بارداری برمی‌گردند و اضافه وزن زمان بارداری را به مرور از دست می‌دهید. این تغییرات، طبیعی هستند اما گاهی تحمل آنها کمی سخت می‌شود. در هفته‌های اول، اغلب پدر و مادران به شدت دمدمی مزاج می‌شوند. گاهی پرانرژی و شاد هستند و گاهی خسته، بی‌حوصله یا حتی ناامید می‌شوند.
این مقاله، تغییرات معمول پس از زایمان را توضیح می‌دهد و برای تسریع سازگاری والدین با زندگی جدید پیشنهادهایی ارائه می‌کند.
مواردی که در این مطلب بررسی می‌شود:
عواملی که در بهبودی پس از زایمان و سازگاری والدین با زندگی جدید مؤثرند
سازگاری با شرایط جدید برای مادران مختلف، متفاوت است. برخی مادران پس از چند هفته با شرایط جدید سازگار می‌شوند، برای برخی دیگر چند ماه طول می‌کشد و برخی هرگز نمی‌توانند به خوبی با شرایط جدید سازگار شوند.
چرا برخی زنان راحت‌تر با زندگی جدید سازگار می‌شوند؟
عوامل معتددی بر روند سازگاری مؤثرند. برخی عوامل مانند سلامت روانی مادر، درونی هستند و برخی دیگر بیرونی هستند. عوامل زیر نکات مثبتی هستند که باعث تسریع روند بهبودی و سازگار شدن مادران با زندگی جدید می‌شوند.
همچنین مادران بارداری که در دوران بارداری خود نگرانی‌های مختلفی در مورد مسائل گوناگون دارند، می‌توانند از اپلیکیشن های دوران بارداری هم استفاده کنند.
قبل از بارداری
- تجربه‌های خوشایند از دورۀ کودکی
- سلامت جسمی و روانی (خودتان و اعضای خانواده)
- تجربه‌های مثبت از بارداری، زایمان یا مراقبت از کودک
هنگام بارداری
- بارداریِ خواسته
- بارداری آسان و بدون مشکل
- عدم نیاز به استراحت طولانی‌مدت یا درمان به علت بارداری پرخطر
- عدم وجود مشکلات مالی
- خواب کافی
- داشتن رابطۀ خوب با همسر
- حمایت دیگر افراد خانواده
هنگام زایمان
- زایمان طبیعی و بدون مشکل
- حمایت کافی و مداوم پزشک، همسر و دیگر افراد خانواده
پس از زایمان
- ارتباط با کودک (مانند شیر دادن کودک)
- نداشتن درد و ناراحتی شدید
- سلامت خود و کودک
- نرفتن به محل کار تا زمانی که کاملاً آمادگی کار کردن داشته باشید
- خواب کافی همۀ افراد خانواده
- عواطف مثبت
- حمایت همسر، خانواده و دوستان
مراقبت از خود پس از زایمان
پس از زایمان می‌توانید با تغذیۀ خوب، استراحت کافی و کمک گرفتن از دیگران در کارهای منزل و کارهای دیگر به بهبودی سریع‌تر خود کمک کنید.
تغذیه
تغذیه خوب در دوره پس از زایمان نیز به اندازه تغذیه در دوران بارداری اهمیت دارد. بلافاصله پس از زایمان، برای کم کردن وزن، رژیم نگیرید. حداکثر کاهش وزن مناسب برای شما، نیم تا 1 کیلو در هفته است. بسیاری از زنان چند ماه پس از زایمان مقدار زیادی از اضافه‌وزن خود را بدون گرفتن رژیم یا ورزش کردن از دست می‌دهند.
در صورتی که کم‌خونی داشته باشید، پزشک مکمل‌های آهن و ویتامین را توصیه می‌کند. برای جلوگیری از یبوست غذاهای حاوی فیبر مصرف کنید.
استراحت و خواب
در روزهای نخست پس از زایمان، یافتن زمانی برای خوابیدن، غیرممکن به نظر می‌رسد. هنگامی که کودک می‌خوابد کارهای دیگری برای انجام دادن دارید، مانند کارهای منزل یا حمام کردن. به خاطر داشته باشید که خواب ناکافی ممکن است باعث بیماری‌های جسمی و روانی شود. پس خوابیدن را در اولویت قرار دهید و از هر فرصتی برای خوابیدن استفاده کنید. حتی اگر نمی‌توانید بخوابید استراحت کنید تا برای نیازهای پیش‌بینی‌نشدۀ کودک آماده باشید. پیشنهادهای زیر را برای آرامش بیشتر و خوابیدن به کار بندید:
- بعد از رفع نیازهای کودک، خوابیدن را در اولویت قرار دهید. کارهای منزل را دیگران نیز می‌توانند انجام دهند یا می‌توانید آنها را بعداً انجام دهید.
- برای خوابیدن، هر کاری که لازم است انجام دهید، مانند کشیدن سیم تلفن، پیاده‌روی کردن، حمام کردن، خوردن غذا یا نوشیدنی‌های خواب‌آور یا مصرف مُسکّن.
- کنار کودک استراحت کنید تا بتوانید با آرامش بخوابید.
- در صورتی که صدای کودک مزاحم خواب شما می‌شود از همسرتان بخواهید در اتاق دیگری از او مراقبت کند.
- در طول شب، برای آرام کردن کودک از همسرتان کمک بگیرید.
تناسب اندام پس از زایمان
بلافاصله پس از زایمان، روند بهبودی بدن شروع می‌شود و مغز نیز فرمان انجام اولویت‌های شما مانند استراحت، بهبودی و مراقبت از کودک را صادر می‌کند. در روزها و هفته‌های اول پس از زایمان، نیازی به ورزش سنگین و سخت نیست اما فعالیت‌های سبک مانند پیاده‌روی روند بهبودی را تسریع می‌کند.
اگر زایمان طبیعی داشته‌اید، هر زمان که احساس کردید آمادگی دارید می‌توانید ورزش را شروع کنید و این زمان ممکن است چند روز یا چند هفته پس از زایمان باشد. برای انجام فعالیت‌هایی مانند رانندگی، بالا رفتن از پله‌ها و بلند کردن اشیاء با پزشک مشورت کنید.
ممکن است چند هفته یا چند ماه پس از زایمان مایل به انجام فعالیت‌های ورزشی سنگین باشید. به بدن خود توجه کنید و توان بدنی خود را به‌تدریج افزایش دهید. اگر احساس خستگی شدید می‌کنید یا خون‌ریزی دارید، احتمالاً بیش از اندازه ورزش کرده‌اید. در این صورت، قبل از ادامه ورزش با پزشک خود مشورت کنید.
سازگاری با شرایط جدید
هنر فرزندپروری، مادرزادی نیست، بلکه مهارتی است که قابل یادگیری است. توانایی شما در پرورش فرزند به چند عامل بستگی دارد، از جمله نحوۀ بزرگ شدن شما در خانواده، روش‌های فرزندپروری که شما دیده‌اید، تجربه‌هایی که با کودکان داشته‌اید، داشتن اطلاعات کافی دربارۀ توانایی‌های ذهنی، عاطفی و جسمی و نیازهای کودکان، و رفتار و نیازهای کودک.
حتی اگر اطلاعات و تجربه‌های زیادی دربارۀ کودکان ندارید کودک، بهترین معلم شماست. می‌توانید با مشاهدۀ رفتارهای کودک و پاسخ به نیازهای او و خواندن کتاب دربارۀ توانایی‌ها، نیازها و رشد او اطلاعات زیادی کسب کنید. شاید هفته‌های اول پس از زایمان سخت باشد اما اگر کسی شما را حمایت کند، وقت و انرژی کافی برای مراقبت از کودک و ساختن خانواده‌ای پر از عشق خواهید داشت.
توصیه‌ای به پدران
زمانی که هیجان و اشتیاقِ داشتن کودک از بین می‌رود، نیازهای دائم کودک و گریه مکرر او ممکن است کاسۀ صبر هر کسی را لبریز کند. ممکن است از این‌که همسرتان بهتر از شما می‌تواند کودک را آرام کند و نیازهای او را تأمین کند احساس ناراحتی کنید، به خصوص اگر کودک از شیر مادر تغذیه می‌کند.
بر خلاف تصور شما، مادر و کودک نیازمند توجه و مراقبت دائم شما هستند. با توجه به این‌که پس از تولد کودک، شما و همسرتان تحت فشار هستید، می‌توانید با تقسیم وظایف، روابط خود را تحکیم کنید.
غمگینی پس از زایمان
حدود 80 درصد زنان معمولاً در هفتۀ اول پس از زایمان غمگین می‌شوند. علائم غمگینی پس از زایمان شامل موارد زیر است:
- زودرنج شدن
- غرق شدن در افکار
- احساس خستگی شدید، اضطراب یا غم
- نداشتن اعتمادبه‌نفس
غمگینی پس از زایمان، طبیعی است و به ندرت بیش از 2 هفته طول می‌کشد. برای کاهش این مشکل، بیشتر استراحت کنید و از حمایت همسر، افراد خانواده و دوستان بهره‌مند شوید. بدون کمک دیگران غلبه بر این مشکل سخت‌تر خواهد بود.
اختلال‌های خلقیِ پس از زایمان
پس از زایمان حدود 20 درصد مادران دچار اختلال‌های خلقی پس از زایمان می‌شوند که بسیار شدیدتر از غمگینی پس از زایمان است. اختلال‌های خلقی پس از زایمان شامل اختلال‌هایی مانند اختلال اضطراب و وحشت‌زدگی، اختلال وسواس فکری- عملی، افسردگی پس از زایمان، اختلال دوقطبی یا اختلال افسردگی- شیدایی، و اختلال استرس پس از ضربه است. افسردگی پس از زایمان شایع‌تر از دیگر اختلال‌هاست.
افسردگی پس از زایمان
حدود 10 تا 20 درصد زنان به افسردگی پس از زایمان مبتلا می‌شوند. در زنانی که سابقۀ ابتلا به افسردگی دارند خطر ابتلا به این اختلال تا 30 درصد و در زنانی که سابقۀ افسردگی پس از زایمان دارند تا 70 درصد نیز افزایش می‌یابد. افسردگی پس از زایمان بین 2 هفته تا 1 سال پس از زایمان اتفاق می‌افتد اما معمولاً اوج آن بین هفتۀ ششم تا ماه ششم پس از زایمان است.
نشانه‌ها شامل موارد زیر هستند اما شدت آنها در زنان مختلف متفاوت است.
- احساس درماندگی، ناامیدی و خستگی مفرط
- احساس بی‌کفایتی و عزت‌نفس پایین
- بی‌حالی
- بی‌علاقگی به همه چیز
- بی‌خوابی
- پرخوری یا بی‌اشتهایی
- گریۀ مداوم
- احساس عشق عمیق یا خشم شدید نسبت به دیگران
- فکر کردن دائم در مورد آسیب زدن به خود یا کودک یا حتی خودکشی
درمان افسردگی
درمان صحیح افسردگی به شدت علائم آن بستگی دارد و ممکن است شامل مشاوره، درمان دارویی یا تغییر در سبک زندگی باشد. برخی پیشنهادها برای بهبود مشکل در زیر ارائه شده‌اند:
- تغذیۀ مناسب داشته باشید.
- از مصرف الکل، کافئین و داروهای بدون نسخۀ پزشک خودداری کنید.
- به طور منظم ورزش کنید.
- در مورد افسردگی پس از زایمان و درمان‌های آن مطالعه کنید.
- به اندازۀ کافی در معرض نور آفتاب قرار بگیرید تا به افسردگی فصلی دچار نشوید.
- هر روز زمانی را به خود اختصاص دهید، حتی اگر به مدت 5 دقیقه باشد.
- خواب و استراحت کافی داشته باشید.
- در رژیم غذایی خود به میزان کافی از اسیدهای چرب امگا 3 استفاده کنید.
منبع: پنی سیمکین، ژانت والی، آن کپلر، ژانل دورهام، آپریل بلدینگ، 1395، راهنمای کامل بارداری، زایمان و مراقبت از نوزاد، ترجمه مجتبی امیری مجد و زهرا امیری مجد، انتشارات وانیا، تهران
دیدگاهتان را بنویسید